Opóźnienie uznane za bezprawne: Zwycięska skarga sądowa po bezpodstawnym unieważnieniu dalszych wniosków przez Home Office
Trybunał Wyższy (Upper Tribunal) wydał przełomowe orzeczenie, stwierdzając, że Home Office dopuściło się bezprawnego opóźnienia w rozpatrywaniu tzw. „dalszych wniosków” azylowych (further submissions), które wcześniej zostały unieważnione bez wiedzy wnioskodawcy. Sprawa została zarejestrowana pod numerem JR-2025-LON-001018 i dotyczy obywatela Egiptu.
Tło sprawy
Wnioskodawca przybył do Wielkiej Brytanii w styczniu 2014 roku i wystąpił o azyl. Jego pierwotny wniosek azylowy został odrzucony w listopadzie tego samego roku, a apelacja – zakończyła się niepowodzeniem. W czerwcu 2016 roku został skazany za napaść seksualną i otrzymał wyrok 16 tygodni pozbawienia wolności w zawieszeniu na 12 miesięcy.
Dalsze wnioski azylowe z lutego 2018 r.
W dniu 9 lutego 2018 roku złożył dalsze wnioski (further submissions), powołując się na nowe podstawy – mianowicie ryzyko prześladowań w Egipcie ze względu na orientację seksualną oraz fakt, że nie odbył obowiązkowej służby wojskowej. Obie te kwestie, w świetle raportów międzynarodowych organizacji praw człowieka, są uznawane za poważne powody do przyznania ochrony międzynarodowej.
Kontekst Brook House i tymczasowe zezwolenie na pobyt
W czerwcu 2019 roku, po przeprowadzeniu przeglądu sądowego (judicial review), Home Office przyznał mu 12-miesięczne uznaniowe zezwolenie na pobyt (discretionary leave to remain). Było to związane z toczącym się śledztwem i postępowaniami sądowymi w sprawie nadużyć wobec zatrzymanych w Brook House – centrum detencyjnym, w którym przebywał również wnioskodawca.
Tajemnicze unieważnienie dalszych wniosków w 2021 r.
W lipcu 2021 roku Home Office jednostronnie unieważnił złożone przez niego dalsze wnioski – bez jakiejkolwiek informacji czy powiadomienia skierowanego do wnioskodawcy lub jego pełnomocnika. Było to działanie, które później Trybunał uznał za niezgodne z prawem.
Co więcej, dopiero 28 listopada 2024 roku – czyli ponad trzy lata później – Home Office poinformował wnioskodawcę o fakcie unieważnienia jego dalszych wniosków.
Czasowe przyznanie pobytu i ponowne uruchomienie postępowania
W międzyczasie, 3 października 2023 roku, przyznano mu kolejne 2,5 roku uznaniowego pobytu. Następnie, 19 grudnia 2024 roku, Home Office poinformował o ponownym rozpatrywaniu sprawy i zapowiedział wydanie decyzji w ciągu trzech miesięcy „chyba że wystąpią szczególne okoliczności”.
Wnioskodawca przedstawił nowe dowody obiektywne (raporty, opinie, dokumenty) w dniu 10 stycznia 2025 roku. Dopiero 24 lutego 2025 r. jego sprawa została formalnie przydzielona decydentowi w Home Office.
Wszczęcie przeglądu sądowego i argumenty prawne
W związku z brakiem decyzji, mimo obietnicy rozpatrzenia sprawy w ciągu trzech miesięcy, 3 kwietnia 2025 r. wnioskodawca wniósł skargę o przegląd sądowy (judicial review). Sprawie nadano tryb pilny, a tzw. „rolled-up hearing” (rozprawa wstępna i główna w jednym) została wyznaczona na 29 kwietnia 2025 roku.
Skarga sądowa opierała się na dwóch podstawach:
Bezprawne opóźnienie (unlawful delay) w rozpatrzeniu dalszych wniosków.
Złamanie uzasadnionych oczekiwań (legitimate expectation) wynikających z zapowiedzi decyzji w terminie trzymiesięcznym.
Kluczowe zasady prawne w sprawach dotyczących opóźnień
Trybunał przypomniał zestaw ogólnych zasad dotyczących skarg na opóźnienia w działaniach Home Office:
(a) Istnieje ogólny obowiązek wydania decyzji w sprawie azylowej lub dalszych wniosków w „rozsądnym czasie”.
(b) Opóźnienie może być niezgodne z prawem, jeśli wynika z irracjonalnych działań, decyzji lub zaniechań.
(c) Opóźnienie może być niezgodne z prawem, jeśli czas oczekiwania jest „rażąco nierozsądny” (manifestly unreasonable).
(d) Opóźnienie może być niezgodne z prawem, jeśli powoduje konkretną szkodę dla osoby ubiegającej się o ochronę.
(e) Tego typu skargi mają szansę powodzenia tylko w bardzo wyjątkowych okolicznościach.
(f) Każdy przypadek musi być rozpatrywany indywidualnie, w kontekście konkretnego stanu faktycznego.
Rozstrzygnięcie Trybunału
W odniesieniu do argumentu o złamaniu uzasadnionych oczekiwań, Trybunał orzekł, że nie doszło do naruszenia, ponieważ nie padła „jasna i jednoznaczna obietnica” (clear and unambiguous promise), która mogłaby uzasadniać powstanie prawnie chronionego oczekiwania.
Jednakże druga podstawa – bezprawne opóźnienie – została uznana za zasadną. Trybunał stwierdził, że unieważnienie dalszych wniosków w 2021 roku i brak decyzji przez kolejne lata były niezgodne z prawem. Nakazał Home Office wydanie i doręczenie decyzji nie później niż 1 maja 2025 roku, czyli w terminie zadeklarowanym przez świadka reprezentującego Home Office podczas rozprawy.
Znaczenie wyroku
Mimo że skarga została częściowo uwzględniona, Trybunał odrzucił twierdzenia dotyczące rażąco nierozsądnego opóźnienia oraz szkodliwości dla wnioskodawcy. Oznacza to, że chociaż uznano bezprawność opóźnienia wynikającą z unieważnienia dalszych wniosków, próg prawny dla wygrania takich spraw pozostaje bardzo wysoki.
Warto podkreślić, że tylko wyjątkowo poważne i szczególne przypadki mają szansę powodzenia w sądzie – co jest istotne dla praktyków prawa imigracyjnego oraz samych wnioskodawców.
Kontekst prawny: czym są „further submissions”?
W brytyjskim systemie azylowym „further submissions” oznaczają złożenie nowych dokumentów i argumentów po tym, jak wcześniejszy wniosek o azyl i ewentualne odwołania zostały odrzucone. Jeśli Home Office uzna, że przedstawione informacje mogą stanowić podstawę nowego wniosku, traktuje je jako nową aplikację i podejmuje decyzję.
Zgodnie z przepisami, Home Office ma obowiązek rozpatrzenia takich wniosków w rozsądnym czasie. Jednakże – jak pokazuje powyższy przypadek – nie zawsze dochowuje tego obowiązku, co może prowadzić do naruszenia prawa i konieczności złożenia skargi sądowej.
Praktyczne konsekwencje dla innych wnioskodawców
Sprawa R (D1527) może mieć istotne znaczenie dla innych osób ubiegających się o ochronę międzynarodową lub zezwolenie na pobyt w oparciu o dalsze wnioski. Oto kluczowe wnioski praktyczne:
Monitorowanie statusu wniosku – Wnioskodawcy powinni aktywnie monitorować, czy ich dalsze wnioski zostały formalnie przyjęte do rozpatrzenia. Brak odpowiedzi przez długi czas powinien być sygnałem alarmowym.
Uważność wobec unieważnień – Home Office może „unieważnić” wniosek bez powiadomienia, dlatego warto mieć kontakt z profesjonalnym pełnomocnikiem.
Skargi sądowe – Chociaż trudne, skargi dotyczące opóźnień mogą zakończyć się sukcesem, zwłaszcza gdy dochodzi do poważnych uchybień proceduralnych.
Znaczenie dokumentacji – Nowe dowody muszą być dobrze udokumentowane i powiązane z sytuacją w kraju pochodzenia, aby miały większą siłę oddziaływania.
Pomoc prawna – Skuteczne prowadzenie takich spraw wymaga wsparcia prawnego z doświadczeniem w sprawach imigracyjnych i sądowych.
Podsumowanie
Sprawa R (D1527) v Secretary of State for the Home Department pokazuje, że Home Office może zostać pociągnięte do odpowiedzialności za bezprawne działania – nawet jeśli próbuje działać poza wiedzą wnioskodawcy. Choć zwycięstwo było częściowe, orzeczenie Trybunału stanowi cenny precedens i przypomnienie, że osoby ubiegające się o ochronę mają prawo do sprawiedliwego i terminowego rozpatrzenia sprawy.
Jeśli Ty lub ktoś z Twoich klientów czeka na decyzję w sprawie dalszych wniosków dłużej niż kilka miesięcy – warto rozważyć kroki prawne. Nawet jeśli prawo do uzasadnionego oczekiwania nie zostanie uznane, sądy mogą orzec o bezprawnym opóźnieniu, gdy Home Office działa w sposób irracjonalny, arbitralny lub sprzeczny z zasadami sprawiedliwości proceduralnej.
