Sąd Najwyższy przyjmuje „zniuansowane” podejście w apelacji dotyczącej pozbawienia obywatelstwa

W dwóch połączonych apelacjach Sąd Najwyższy orzekł, że skuteczne zakwestionowanie decyzji o pozbawieniu obywatelstwa oznacza, iż obywatelstwo brytyjskie było zachowane przez cały okres od dnia wydania nakazu pozbawienia obywatelstwa do dnia wydania decyzji w sprawie apelacji. Jednak skutki nakazu pozbawienia obywatelstwa pozostają w mocy na potrzeby działań związanych z egzekwowaniem przepisów imigracyjnych podjętych w tym okresie. Sprawa nosi oznaczenie N3 przeciwko Sekretarzowi Stanu ds. Spraw Wewnętrznych [2025] UKSC 6. W postępowaniu interweniowała Joint Council for the Welfare of Immigrants (Wspólna Rada ds. Dobrobytu Imigrantów), przedstawiając pisemne uwagi.

Tło sprawy

E3 urodził się w Wielkiej Brytanii 27 maja 1981 roku i posiadał obywatelstwo brytyjskie od urodzenia. Oboje jego rodzice byli obywatelami Bangladeszu, co oznaczało, że na mocy prawa również on był obywatelem Bangladeszu z pochodzenia. 4 czerwca 2017 roku Sekretarz Stanu wydał nakaz pozbawienia go obywatelstwa brytyjskiego, uznając, że jest to zgodne z interesem publicznym, a także że decyzja ta nie uczyni go bezpaństwowcem.

N3 urodził się w Bangladeszu 12 grudnia 1983 roku jako syn brytyjskich obywateli. Dzięki temu uzyskał obywatelstwo Bangladeszu w chwili urodzenia oraz obywatelstwo brytyjskie na mocy art. 2(1)(a) British Nationality Act 1981. 3 listopada 2017 roku Sekretarz Stanu wydał nakaz pozbawienia go obywatelstwa brytyjskiego.

15 listopada 2018 roku Komisja Specjalna ds. Apelacji Imigracyjnych (SIAC) uwzględniła apelacje E3 i N3, uznając, że stracili oni obywatelstwo Bangladeszu po ukończeniu 21. roku życia. Sekretarz Stanu odwołał się od tej decyzji.

10 czerwca 2019 roku w Bangladeszu urodziła się córka E3, ZA. Gdyby E3 był w tym czasie obywatelem brytyjskim, ZA również uzyskałaby to obywatelstwo na mocy art. 2(1)(a) British Nationality Act 1981.

21 listopada 2019 roku Sąd Apelacyjny przyznał rację Sekretarzowi Stanu i odesłał sprawę do SIAC. E3 i N3 wystąpili o zgodę na apelację do Sądu Najwyższego.

20 kwietnia 2021 roku Sekretarz Stanu wycofał nakazy pozbawienia obywatelstwa i poinformował E3 i N3, że ich obywatelstwo brytyjskie zostało „przywrócone”. Decyzja ta zapadła po orzeczeniu SIAC w sprawie C3, C4 i C7 v Secretary of State for the Home Department, w której stwierdzono, że osoby te straciły obywatelstwo Bangladeszu po ukończeniu 21. roku życia. Oznaczało to, że pozbawienie ich obywatelstwa brytyjskiego skutkowałoby bezpaństwowością, co jest sprzeczne z konwencją o bezpaństwowcach.

Prawnicy E3 i N3 argumentowali, że decyzje o pozbawieniu obywatelstwa były nieważne od samego początku, co oznaczało, że ich obywatelstwo brytyjskie pozostawało nienaruszone przez cały czas. Sekretarz Stanu podtrzymał jednak swoje stanowisko, twierdząc, że pierwotne decyzje były zgodne z prawem, ponieważ w momencie ich podejmowania był przekonany, że wnioskodawcy nie zostaną bezpaństwowcami.

Apelacje dotyczące decyzji o pozbawieniu obywatelstwa zostały zakończone po wycofaniu nakazów przez Sekretarza Stanu. Jednakże E3 i N3 wnieśli skargę o kontrolę sądową, domagając się uznania, że w okresie między pozbawieniem obywatelstwa a jego „przywróceniem” zachowali status obywateli brytyjskich.

Sąd Najwyższy miał więc rozstrzygnąć:

• Czy wycofanie przez Sekretarza Stanu decyzji o pozbawieniu obywatelstwa oznacza, że pierwotna decyzja była nieważna i że wnioskodawcy zachowali obywatelstwo brytyjskie przez cały ten czas?

Orzeczenie Sądu Najwyższego

Sąd Najwyższy wskazał trzy możliwe podejścia:

1. Uznanie decyzji o pozbawieniu obywatelstwa za nieważną od samego początku (co oznaczałoby, że wnioskodawcy nigdy nie stracili obywatelstwa).

2. Uznanie decyzji za nieważną dopiero od momentu jej uchylenia lub od wyniku apelacji.

3.Połączenie obu podejść, tj. uznanie obywatelstwa za zachowane, ale jednocześnie pozostawienie skutków decyzji na potrzeby egzekwowania przepisów imigracyjnych.

Sąd zauważył, że żadne przepisy prawa nie regulują tej konkretnej sytuacji, dlatego konieczne jest zastosowanie ogólnych zasad dotyczących skutków apelacji.

Rozważając wcześniejsze zmiany w British Nationality Act 1981, Sąd Najwyższy przypomniał, że:

•W 2002 roku dodano przepis, który zabraniał wydawania nakazu pozbawienia obywatelstwa w czasie trwania apelacji. Jednak w 2004 roku został on uchylony, co umożliwiło Sekretarzowi Stanu wydawanie nakazów pozbawienia obywatelstwa nawet w trakcie postępowania odwoławczego.

•W 2004 roku dodano również przepis dający SIAC prawo do uznania, że decyzja o pozbawieniu obywatelstwa „nie miała skutków prawnych”. Ten przepis został jednak usunięty w 2014 roku.

Sąd Najwyższy wskazał, że zmiana z 2004 roku miała na celu umożliwienie szybszej deportacji i ochronę interesu publicznego, ale nie miała prowadzić do sytuacji, w której Wielka Brytania naruszałaby swoje zobowiązania międzynarodowe poprzez pozbawianie ludzi obywatelstwa i czynienie ich bezpaństwowcami.

Kluczowe argumenty stron:

•Apelanci twierdzili, że jeśli SIAC orzekł, iż pozbawienie obywatelstwa skutkowałoby bezpaństwowością, to decyzja ta była automatycznie nieważna.

•Sekretarz Stanu argumentował, że skoro ustawa nie przewiduje mechanizmu cofania skutków decyzji, to obywatelstwo nie było zachowane w okresie między jej wydaniem a uchyleniem.

Sąd Najwyższy przyjął „środkowe” rozwiązanie:

1.Dla celów ustalania statusu obywatelskiego – osoba powinna być traktowana jako obywatel brytyjski przez cały okres od wydania decyzji do jej uchylenia.

2.Dla celów egzekwowania przepisów imigracyjnych – decyzja o pozbawieniu obywatelstwa pozostaje w mocy, co oznacza, że wszelkie działania podjęte na jej podstawie (np. deportacja) nie mogą być uznane za nielegalne.

W związku z tym ZA uzyskała status obywatelki brytyjskiej od urodzenia, a apelacja N3 została częściowo uwzględniona.

Wnioski

Sąd Najwyższy podkreślił, że Sekretarz Stanu powinien formalnie wycofywać decyzje o pozbawieniu obywatelstwa natychmiast po wyroku SIAC lub trybunału. Jednak brak takiego działania nie wpływa na wiążący charakter orzeczenia.

Jest to pomyślne rozstrzygnięcie dla ZA i innych dzieci dotkniętych podobnymi przypadkami.